Amerika, Türkiye veya başka bir ülkede yönetimi değiştirebilir mi?
Amerika seçimleri sonuçlanmış ve Biden kazanmıştı.
Yıl 2021,
Ve, aylardan Ocak veya Şubat idi sanırsam…
OGÜNhaber'deki "Bir Portre" köşesinde bu konuyu analiz eden Cengiz Aygün'ün tespiti çok dikkatimi çekmişti.
Özetle şöyleydi;
"Trump başkan olmalıydı,
Çünkü züccaciye dükkanına giren fil gibi, küresel bazda yaşatacağı şangırtıya ihtiyaç vardı.
Trump geldi, yapması gerekeni yaptı ve gitti.
Biden başkan olmalıydı,
Çünkü planlanan konsept yeni bir evreye girmiş ve Amerika, başkan odaklı değil kurumsal bazlı hareket etmeliydi.
Ve Biden geldi…"
Biden'la geçen iki yıla bakınca, gerçekten de, bu tespitle mütenasip bir Amerikan refleksi görüyoruz.
Başkandan başkana, liderden lidere yürütülen ilişkiler yerini devletten devlete bir ilişkiye bırakıyordu.
Başka bir deyişle; kişiden kişiye olmaktan çok kurumsal diplomasi öne çıkıyordu.
Geçen gün Amerika'nın Ankara Büyükelçisi Kılıçdaroğlu'nu ziyaret etmiş ve buna, Erdoğan da sert bir tepki gösterip;
"Gidiyor bay bay Kemal'i ziyaret ediyor. Ayıptır, biraz kafanı çalıştır. Sen büyükelçisin. Senin buradaki muhatabın Cumhurbaşkanı'dır." demişti.
Aynı elçinin, bir önceki hafta da, AKP Genel Merkezinde Numan Kurtulmuş'u ziyaret etmiş olmasına rağmen Erdoğan'ın tepkisi manidar ve düşündürücü geldi.
Acaba bu tepki, yaklaşan seçimde Amerikan aleyhtarlığını kullanmak için miydi,
Yoksa bunun altında, Erdoğan'ın gördüğü ama bizlerin göremediği bir risk ve farklı bir kaygı mı vardı?
Bu sorular, şu soruyu aklıma getirdi;
Amerika Türkiye'de iktidar değiştirebilir mi veya bir belirleyiciliği olabilir mi?
Birbirinden bağımsız ve alakasız gibi görünen ama birbiriyle oldukça ilgili ve biri diğerinden beslenen birkaç gelişmeyi irdelersek sorunun cevabına dair, daha net öngörüde bulunabiliriz.
—Biden'ın Başkan olmadan önce, Erdoğan'ın iktidardan gitmesine ve hatta seçimle gitmesine dair dile getirdiği ifadeler,
—Biden'ın Başkan oluşu ve Amerika'nın, diğer ülkelerle daha kurumsal bir diplomasiyi öne çıkartması,
—Biden yönetimi tarafından Ankara Büyükelçisi olarak atanan Jeffry Flake'in, önceki elçilerden farklı olarak, yıllarca senatörlük yapmış siyasi bir kimlik olması,
—Ukrayna-Rusya savaşının başlaması ve Rusya-Amerika ilişkilerinin daha da gerilmesi,
—Bu süreçte, Erdoğan yönetiminin Rusya'ya yakınlaşması ve Amerikan yaptırımlarına karşı çıkarcasına bir Rusya politikası yürütmesi…
Bunlara bir de,
—Türk Ekonomisinin aşırı kırılgan yapısını,
—Dolar konusundaki hassasiyetini,
—Piyasaların ve ahalinin, "döviz düşükse ekonomi iyi-yüksekse kötü" şeklinde oluşan algısını,
—Ve, Türk-Amerikan ilişkilerinde, hafif bir kötümserliğin bile Türk Ekonomisinde fırtına oluşturacak kadar naif bir ekonomik iklimin varlığını düşünürsek;
Amerika, Türkiye'de iktidar değiştiremese de; bir iktidarın gidişinde belirleyici ve etkili olabilir demek, fantezi olmasa gerektir.
Büyükelçi'nin, Kılıçdaroğlu ziyareti özelinden hareketle ve yine Cengiz Aygün'ün başka bir tespitiyle söylersek;
"Amerika, bir taşla birkaç kuş vurmayı sever ve işini şansa bırakmaz."
Amerikan'ın global bazlı ve son yıllarda iyice öne çıkan bütüncül refleksine bakınca;
Gerçekten de, tekli hareket etmediğini,
Sakin, soğukkanlı, sabırlı ve alternatifli çalıştığını,
Ve, sepetine asla cılk yumurta koymayacağını görmek için kahin olmaya gerek yok.
Yani, Büyükelçi'nin ziyaretiyle;
Amerika Erdoğan'a gözdağı vermiş olabilir.
Veya,
Amerika Kılıçdaroğlu'na göz kırpmış olabilir.
Ya da, her ikisi de ihtimal dahilinde olabilir.
Fakat hatırladığım kadarıyla 2018 seçimleri öncesi böylesi görüşmeler yaşanmamış ve Amerika elçisi muhalefeti ziyaret filan etmemişti!
Bu noktada önemli bir nüans karşımıza çıkıyor.
Erdoğan'a hafıza tazeleten, tarih tekerrür mü ediyor yoksa dedirten, tedirginliğe sevk eden ve bu kadar ağır tepkisine sebebiyet veren de, bu nokta olabilir.
Çünkü Erdoğan, iktidar olmadan önce ve 2002'deki seçimi kazanmasına rağmen başbakanlığa oturamadığı kısa süreçte Amerika'yı ziyaret etmiş ve akabinde, sebebi kendinden menkul bir sırla Baykal'ın da onay vermesi sayesinde, Siirt'te yapılan oldukça manidar ve belki de örneğine bir daha rastlanmayacak kadar istisnai türden bir ara seçimle milletvekili olup Başbakanlığa gelmişti.
Bundan hareketle rahatlıkla diyebiliriz ki; şu veya bu ölçüde, Türk siyasetinde Amerikan etkisi vardır ve bunu en iyi Erdoğan bilir.
Bu yüzden, bu kadar tedirgin olmuş ve bu kadar ağır sözler etmiş olabilir!
Bana da sorarsanız, global ölçekte hesap üstüne hesap yapan Amerika, Türkiye gibi kritik bir coğrafyada yapılacak kritik bir seçimi pas geçmez!
Özellikle Rusya ve Çin konusunda daha güvenilir, daha uzlaşmacı ve daha öngörülebilir yönetsel bir müttefik, kurumsal ve diplomatik ilişkiyi önceleyen bir Türkiye isteyecektir!
Çünkü Amerika böyledir,
Özellikle İkinci Dünya Harbinden beri böyledir.
Bir siyasayı veya partiyi allar-pullar ve hatta o ülke demokrasisi için "hint kumaşıymış" gibi lanse eder,
Yönetime gelmesine katkı sağlar, getirir ve beraber çalışmaya başlar.
Sonra devir ve Amerikan menfaatleri değişir; gelmesine katkı sağladığı o ülke yönetimiyle çelişmeye başlar.
Bu defa, aynı yönetimi yerden yere vurur ve hatta o ülke demokrasisi için "otokratik düşmanmış" gibi lanse eder,
Gitmesine katkı sağlar, götürür ve yeni gelenle beraber çalışmaya başlar.
Bu bir döngüdür ve hatta kısır döngü…
Bu bir emperyal devlet ontolojisidir.
Nedir bu?
Sadece hükmetmek…
Meşruiyet kaygısı gütmeksizin hem de…
Çünkü meşruiyetin temeli, kaynağı, menşei de kendisi ve varoluşsallığıdır!
En ve tek doğru kendisidir; diğerleriyse "dream of America" ya muhtaç, demokrasiye aç ve özgürleşmek için Amerika'nın ağzına bakanlardır.
Maalesef gerçeklik ve global realpolitik hala bu şekilde!..
Yıl 2021,
Ve, aylardan Ocak veya Şubat idi sanırsam…
OGÜNhaber'deki "Bir Portre" köşesinde bu konuyu analiz eden Cengiz Aygün'ün tespiti çok dikkatimi çekmişti.
Özetle şöyleydi;
"Trump başkan olmalıydı,
Çünkü züccaciye dükkanına giren fil gibi, küresel bazda yaşatacağı şangırtıya ihtiyaç vardı.
Trump geldi, yapması gerekeni yaptı ve gitti.
Biden başkan olmalıydı,
Çünkü planlanan konsept yeni bir evreye girmiş ve Amerika, başkan odaklı değil kurumsal bazlı hareket etmeliydi.
Ve Biden geldi…"
Biden'la geçen iki yıla bakınca, gerçekten de, bu tespitle mütenasip bir Amerikan refleksi görüyoruz.
Başkandan başkana, liderden lidere yürütülen ilişkiler yerini devletten devlete bir ilişkiye bırakıyordu.
Başka bir deyişle; kişiden kişiye olmaktan çok kurumsal diplomasi öne çıkıyordu.
Geçen gün Amerika'nın Ankara Büyükelçisi Kılıçdaroğlu'nu ziyaret etmiş ve buna, Erdoğan da sert bir tepki gösterip;
"Gidiyor bay bay Kemal'i ziyaret ediyor. Ayıptır, biraz kafanı çalıştır. Sen büyükelçisin. Senin buradaki muhatabın Cumhurbaşkanı'dır." demişti.
Aynı elçinin, bir önceki hafta da, AKP Genel Merkezinde Numan Kurtulmuş'u ziyaret etmiş olmasına rağmen Erdoğan'ın tepkisi manidar ve düşündürücü geldi.
Acaba bu tepki, yaklaşan seçimde Amerikan aleyhtarlığını kullanmak için miydi,
Yoksa bunun altında, Erdoğan'ın gördüğü ama bizlerin göremediği bir risk ve farklı bir kaygı mı vardı?
Bu sorular, şu soruyu aklıma getirdi;
Amerika Türkiye'de iktidar değiştirebilir mi veya bir belirleyiciliği olabilir mi?
Birbirinden bağımsız ve alakasız gibi görünen ama birbiriyle oldukça ilgili ve biri diğerinden beslenen birkaç gelişmeyi irdelersek sorunun cevabına dair, daha net öngörüde bulunabiliriz.
—Biden'ın Başkan olmadan önce, Erdoğan'ın iktidardan gitmesine ve hatta seçimle gitmesine dair dile getirdiği ifadeler,
—Biden'ın Başkan oluşu ve Amerika'nın, diğer ülkelerle daha kurumsal bir diplomasiyi öne çıkartması,
—Biden yönetimi tarafından Ankara Büyükelçisi olarak atanan Jeffry Flake'in, önceki elçilerden farklı olarak, yıllarca senatörlük yapmış siyasi bir kimlik olması,
—Ukrayna-Rusya savaşının başlaması ve Rusya-Amerika ilişkilerinin daha da gerilmesi,
—Bu süreçte, Erdoğan yönetiminin Rusya'ya yakınlaşması ve Amerikan yaptırımlarına karşı çıkarcasına bir Rusya politikası yürütmesi…
Bunlara bir de,
—Türk Ekonomisinin aşırı kırılgan yapısını,
—Dolar konusundaki hassasiyetini,
—Piyasaların ve ahalinin, "döviz düşükse ekonomi iyi-yüksekse kötü" şeklinde oluşan algısını,
—Ve, Türk-Amerikan ilişkilerinde, hafif bir kötümserliğin bile Türk Ekonomisinde fırtına oluşturacak kadar naif bir ekonomik iklimin varlığını düşünürsek;
Amerika, Türkiye'de iktidar değiştiremese de; bir iktidarın gidişinde belirleyici ve etkili olabilir demek, fantezi olmasa gerektir.
Büyükelçi'nin, Kılıçdaroğlu ziyareti özelinden hareketle ve yine Cengiz Aygün'ün başka bir tespitiyle söylersek;
"Amerika, bir taşla birkaç kuş vurmayı sever ve işini şansa bırakmaz."
Amerikan'ın global bazlı ve son yıllarda iyice öne çıkan bütüncül refleksine bakınca;
Gerçekten de, tekli hareket etmediğini,
Sakin, soğukkanlı, sabırlı ve alternatifli çalıştığını,
Ve, sepetine asla cılk yumurta koymayacağını görmek için kahin olmaya gerek yok.
Yani, Büyükelçi'nin ziyaretiyle;
Amerika Erdoğan'a gözdağı vermiş olabilir.
Veya,
Amerika Kılıçdaroğlu'na göz kırpmış olabilir.
Ya da, her ikisi de ihtimal dahilinde olabilir.
Fakat hatırladığım kadarıyla 2018 seçimleri öncesi böylesi görüşmeler yaşanmamış ve Amerika elçisi muhalefeti ziyaret filan etmemişti!
Bu noktada önemli bir nüans karşımıza çıkıyor.
Erdoğan'a hafıza tazeleten, tarih tekerrür mü ediyor yoksa dedirten, tedirginliğe sevk eden ve bu kadar ağır tepkisine sebebiyet veren de, bu nokta olabilir.
Çünkü Erdoğan, iktidar olmadan önce ve 2002'deki seçimi kazanmasına rağmen başbakanlığa oturamadığı kısa süreçte Amerika'yı ziyaret etmiş ve akabinde, sebebi kendinden menkul bir sırla Baykal'ın da onay vermesi sayesinde, Siirt'te yapılan oldukça manidar ve belki de örneğine bir daha rastlanmayacak kadar istisnai türden bir ara seçimle milletvekili olup Başbakanlığa gelmişti.
Bundan hareketle rahatlıkla diyebiliriz ki; şu veya bu ölçüde, Türk siyasetinde Amerikan etkisi vardır ve bunu en iyi Erdoğan bilir.
Bu yüzden, bu kadar tedirgin olmuş ve bu kadar ağır sözler etmiş olabilir!
Bana da sorarsanız, global ölçekte hesap üstüne hesap yapan Amerika, Türkiye gibi kritik bir coğrafyada yapılacak kritik bir seçimi pas geçmez!
Özellikle Rusya ve Çin konusunda daha güvenilir, daha uzlaşmacı ve daha öngörülebilir yönetsel bir müttefik, kurumsal ve diplomatik ilişkiyi önceleyen bir Türkiye isteyecektir!
Çünkü Amerika böyledir,
Özellikle İkinci Dünya Harbinden beri böyledir.
Bir siyasayı veya partiyi allar-pullar ve hatta o ülke demokrasisi için "hint kumaşıymış" gibi lanse eder,
Yönetime gelmesine katkı sağlar, getirir ve beraber çalışmaya başlar.
Sonra devir ve Amerikan menfaatleri değişir; gelmesine katkı sağladığı o ülke yönetimiyle çelişmeye başlar.
Bu defa, aynı yönetimi yerden yere vurur ve hatta o ülke demokrasisi için "otokratik düşmanmış" gibi lanse eder,
Gitmesine katkı sağlar, götürür ve yeni gelenle beraber çalışmaya başlar.
Bu bir döngüdür ve hatta kısır döngü…
Bu bir emperyal devlet ontolojisidir.
Nedir bu?
Sadece hükmetmek…
Meşruiyet kaygısı gütmeksizin hem de…
Çünkü meşruiyetin temeli, kaynağı, menşei de kendisi ve varoluşsallığıdır!
En ve tek doğru kendisidir; diğerleriyse "dream of America" ya muhtaç, demokrasiye aç ve özgürleşmek için Amerika'nın ağzına bakanlardır.
Maalesef gerçeklik ve global realpolitik hala bu şekilde!..
Yasal Uyarı : Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Gün Medya Grubuna aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısı/haberin bir bölümü, alıntılanan habere aktif link verilerek kullanılabilir. Ayrıntılar için lütfen tıklayınız.
