AA - Kovid-19 salgınıyla başlayan çip kıtlığı dünya genelinde etkili olmaya devam ediyor.
Küresel çip tedarikindeki sıkıntılar nedeniyle otomobil, bilgisayar, cep telefonu ve elektrikli ev aletleri gibi birçok elektronik aksamlı ürünün üretiminde aksamalar yaşanıyor.
İki yıl önce salgınının küresel tedarik zincirlerini sarsmasıyla yarı iletkenlerde yaşanan sıkıntı, küresel sanayi için günlük yaşamın bir parçası haline gelirken, o zamandan bu yana bir otomobil için bir yıllık teslimat süresi olağan bir durum olmayı sürdürüyor.
Rusya-Ukrayna savaşı çip endüstrisini de etkiliyor
Birçok şirket salgının ardından tedarik sıkıntısının hafiflemesini umarken, bir sonraki kötü senaryonun Rusya-Ukrayna savaşıyla gerçekleştiği görülüyor.
Ukrayna, ağırlıklı olarak çip sektöründe ihtiyaç duyulan neon gazının en önemli üreticilerinden biri olarak öne çıkarken, neon gazında yeni tedarikçinin çıkmasının kolay olmadığı belirtiliyor.
Neon gazı, çip üretimindeki silikon tabaka üzerine yansıtılan lazer ışıklarını beslemekte kullanılıyor.
Çip yatırımlarının rekor seviyeye ulaşması bekleniyor
Otomobillerin elektrikli ve daha otonom hale gelmesiyle artan çip talebi ve devam eden çip kıtlığı şirketlerin rekabet için bu alana rekor yatırımlar yapmasına neden oluyor.
Çin'den ABD ve Almanya'ya kadar birçok ülkenin çip üretimini üretimde bağımsızlık için teşvik etmesi nedeniyle gelecek yıllarda bu alandaki yatırımların rekor seviyeye ulaşması bekleniyor.
Çip endüstrisi milyarlarca dolarlık yatırımlarla salgının ardından başlayan çip sıkıntısını gidermeye hazırlanıyor.
Endüstri birliği SEMI'ye göre, çip üreticileri yeni fabrikaların ve ek üretim hatlarının inşasına 2021-2023 döneminde 446 milyar dolar yatırım yapmayı hedefliyor.
Bu hedefin, Kovid-19 salgınının etkili olduğu 2021'de sektörün toplam satış tutarına çok yakın olması dikkati çekiyor. Geçen yıl küresel yarı iletken satışlarının bir önceki yıla göre yüzde 26,2 artarak 555,9 milyar dolara yükseldiği kayıtlarda yer alıyor.
Küresel çip yatırımlarının 2021-2023 döneminde, 112 milyar dolarının ABD, 89 milyar dolarının Tayvan, 65 milyar dolarını Kore, 64 milyar dolarının Çin, 49 milyar dolarının Japonya ve 56 milyar dolarının Avrupa ile Ortadoğu ülkeleri merkezli olması öngörülüyor.
Çip endüstrisinin 2022'de ise 190 milyar dolarlık yatırımı hayata geçirmesi bekleniyor.
Artan çip talebi nedeniyle Intel, TSMC ve Samsung Electronics gibi tüm büyük tedarikçiler kapasitelerini genişletirken, çip satışlarının bu yıl yaklaşık yüzde 9 artması bekleniyor.
En çok etkilenen otomotiv sektörü
Pazar araştırmacılarının verileri, dünya çapında otomobil satışlarının çip eksikliği nedeniyle mart ayında geçen yılın aynı ayına kıyasla dörtte bir oranında düştüğünü gösteriyor.
Dünyanın önde gelen otomobil üreticileri, çip eksikliği nedeniyle bazı fabrikalarında üretimleri askıya almak zorunda kalıyor.
ABD Ulusal Ekonomi Konseyi Direktörü Brian Deese, ABD'deki ekonomik çıktının çip eksikliği nedeniyle geçen yıl yüzde 1 daha düşük olduğunun tahmin edildiğini belirtiyor.
Çip yatırımlarının 4'te 1'i ABD merkezli
Yarı iletkenler, günümüz dünyasının belkemiğini oluşturmasının yanı sıra ülkeler arasındaki rekabet unsurlarından da biri haline dönüşüyor.
ABD, yarı iletken endüstrisindeki tüm küresel yatırımların 4'te 1'ini yaklaşık 112 milyar dolarla oluşturuyor.
Geçen yıl dünya çapında satış gelirlerinde ilk 10'da yer alan çip üreticilerinin 7'sinin ABD merkezli olması dikkati çekiyor. Ancak ABD’li tedarikçiler yarı iletkenleri büyük ölçüde Uzakdoğu'daki fason üreticilerden temin ediyor ve bir yılı aşkın süredir teslimata yetişemiyor.
Çip endüstrisinde iki numara olan Intel'in ABD ve AB'de şimdiden milyarlarca dolarlık yatırım başlattığı biliniyor.
ABD merkezli Intel, Eylül 2021’de, Avrupa Birliği’ndeki (AB) yarı iletkenlerin AR-GE ve imalatı için gelecek 10 yıl içinde 80 milyar avroluk yatırım planı açıklamıştı. Şirket bu plan kapsamında, küresel otomobil üretiminde önemli rol oynayan Almanya’da 17 milyar avroluk bir çip fabrikası kuracak.
Çin'in küresel tedarik zincirindeki önemini azaltmak isteyen Washington yönetimi, yarı iletken ürünlerin üretimini yıllardır Amerika'ya geri getirmeye çalışıyor.
Son olarak, Taiwan Semiconductor Manufacturing’in (TSMC) Arizona'da temelini attığı 12 milyar dolar değerindeki fabrika bu çalışmanın bir meyvesi olarak görülüyor.
Ülkeler riskleri en aza indirmeye çalışıyor
En büyük fabrikalara sahip ve tüm çiplerin yüzde 40'ının geldiği Tayvan ve Güney Kore'nin de komşularıyla anlaşmazlık halinde olması endişeye neden oluyor. Bu nedenle dünya genelinde hükümetler, çip şirketlerini kendi ülkelerinde üreterek riskleri en aza indirmeye çalışıyor.
Çip endüstrisi, Çin ve ABD'nin yanı sıra AB'nin de stratejik sektörleri arasında yer alıyor.
SEMI'ye göre Avrupa'da yaklaşık 56 milyar dolarlık ek üretim kapasitesi yaratılıyor ancak bu küresel yatırımların sadece yüzde 13'üne tekabül ediyor ve AB'nin hedeflediği seviyenin altında.
AB Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin dünya üretimindeki payını 10 yılın sonunda yüzde 20'ye çıkarmayı hedefliyor. Bunun gerçekleşmesi için AB'de önceden planlanandan çok daha fazla yatırımın yapılması gerekiyor.
Avrupa'nın en büyük 2 çip şirketinin bu yıl geçen yıla göre çok daha fazla yatırım yapmak istediği dikkati çekerken, Fransız-İtalyan STMicroelectronics yatırımlarını neredeyse 2'ye katlayacağını, Münih merkezli Dax grubu Infineon ise yüzde 40 daha fazla yatırım yapmayı hedeflediğini belirtiyor.
Yönetim danışmanlığı şirketi McKinsey, çip endüstrisinin 2030 yılına kadar yılda ortalama yüzde 8'e kadar büyüyeceğini tahmin ediyor.
ABD, çip endüstrisi için 52 milyar dolarlık destek sağlamayı hedeflerken, AB'nin 43 milyar avroluk sübvansiyon sağladığı görülüyor.
AB'nin yanı sıra üye ülkelerin de bireysel olarak çip endüstrisine yönelik kaynak ayırdığı dikkati çekiyor. Bu ülkeler arasında İspanya, İtalya ve Almanya yer alırken, Avrupalı yöneticiler bu alanda Asya'yı yakalamak için daha fazla yatırım çağrısında bulunuyor.
Yarı iletkenler için yüksek oranda AR-GE ve sermaye harcaması gerekiyor
Tasarımı ve üretimi oldukça karmaşık olan yarı iletkenler için yüksek oranda AR-GE ve sermaye harcaması gerekiyor.
Yarı İletken Endüstrisi Derneği (SIA) ile Boston Consulting Group'un Nisan 2021’de yayınlanan raporu, gelecek 2030’a kadar yarı iletkenlere yönelik artan talebin karşılanabilmesi için küresel olarak AR-GE ve sermaye harcamalarına yaklaşık 3 trilyon dolarlık yatırım yapılması gerekeceğini ortaya koyuyor.
Rapora göre, elektronik tasarım otomasyonu, çip tasarımı ve gelişmiş üretim ekipmanları gibi AR-GE yoğun faaliyetlerde ABD başı çekerken, Doğu Asya, hükümet teşvikleriyle desteklenen büyük sermaye yatırımlarının yanı sıra sağlam altyapıya ve vasıflı iş gücüne erişim gerektiren yonga imalatında ön plana çıkıyor.
En çok ticareti yapılan 4'üncü ürün
Çipler, ham petrol, rafine petrol ve arabaların ardından dünyada en çok ticareti yapılan 4'üncü ürün olurken, küresel tüketimin yüzde 25'ini gerçekleştiren ABD ve Çin bu alandaki en büyük pazarlar olarak dikkati çekiyor.
Çip üretim kapasitesinin yaklaşık yüzde 75'i yüksek sismik aktivite ve jeopolitik gerilimlere önemli ölçüde maruz kalan bir bölge olan Çin ve Doğu Asya'da yoğunlaşıyor. Ayrıca, dünyanın en gelişmiş yarı iletken üretim kapasitesinin çoğu Güney Kore ve Tayvan'da bulunuyor.
Bu bölgelerde doğal afet, altyapı sıkıntıları veya küresel çatışmalar yaşanması halinde çip tedarikinde ciddi kesintiler yaşanabileceği belirtiliyor.
