Dünya çapında hızla yayılan yeni koronavirüs varyantı Omicron nedeniyle ülkeler sıkı tedbirler almaya başladı. Bu yeni türün aşırı bulaşıcı olduğu, aşılanan ve hastalığı atlatmış olanların da korunmasının güç olabileceği tahmin ediliyor. Peki Omicron'la ilgili neler biliyoruz, eldeki veriler ne diyor?
Omicron'u bu kadar tehlikeli kılan özelliği nedir?
Omicron varyantı, yapısında çok fazla değişiklik meydana gelmiş bir virüs. Virüsün hücrelere tutunmasını sağlayan spike proteinlerinin 30'dan fazla mutasyon geçirdiği tahmin ediliyor. Model hesaplamalarına göre şimdiye kadar görülen bütün varyantlardan çok daha fazla bulaşıcı olduğu tespit edilmiş durumda. Omicron da önceki virüs varyantları gibi solunum veya hasta kişilerden temas yoluyla bulaşabiliyor. Aşıya rağmen varyantı tehlikeli veya kestirilemez kılan ise özellikle spike proteini denilen ve hücrelere tutunarak bulaşan yapısındaki değişiklik. Geliştirilen aşılar da o hücrelere tutunan spike proteinini hedef alıyor, ancak tam da o yapıdaki değişiklik aşı veya hastalığı atlatmayla oluşan antikoru etkisiz kılabilir endişesi hakim.
Aşılananlar Omicron'dan ne kadar korunabiliyor?
Uzmanlar, aşının insanların hastalığı ağır atlatmaktan koruyacağını tahmin ediyor, ancak bu konudaki bilimsel verilerin henüz yeterli olmadığına da işaret ediyor. Şimdiye kadar yapılan laboratuvar testlerinin sonuçları Omicron'un antikorları atlayabileceğini ve aşılanmış kişilere de enfeksiyon bulaşabileceğini gösteriyor. Uzmanlar bu nedenle iki doz aşılı kişilerin de kendini yüzde yüz güvende hissetmemesi gerektiği uyarısında bulunuyor, test olmayı ihmal etmemelerini tavsiye ediyor. Virologlar, pandeminin başlarında olduğu gibi çok dikkatli olunması gerektiğine dikkat çekiyor.
Aşıların Omicron'a karşı koruma değerleri nasıl?
BioNTech/Pfizertarafından geliştirilen aşının iki dozu sonrasında da yeterince koruma sağlanmadığı tespit edildi. Bu nedenle de uzmanlar hatırlatma dozlarının yaptırılması gerektiğine dikkat çekiyor. İngiltere'de yapılan bir araştırmaya göre, Omicron virüsü enfeksiyon belirtileri görünmesine karşı aşının etkisi, ikinci dozun yapılmasından 15 hafta sonra yüzde 34'e düşüyor. İki doz Astrazeneca aşısı ise Omicron virüsü bulaşmış kişilerde enfeksiyon belirtileri görülmesini engelleyemiyor. Hatırlatma aşısı olanlarda ise aşıdan iki hafta sonra korunma yüzde 70'in üzerine çıkıyor.
Hatırlatma dozunun faydası oluyor mu?
Şimdiye kadar yürütülen çalışmalar, hatırlatma dozunun antikor seviyesini yükselttiğini ortaya koysa da seviye istenen düzeyne değil. Hatırlatma dozu olmuş kişilere de Omicron bulaştığı vakalara rastlanıyor. Frankfurt Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Sandra Ciesek, bu nedenle Omicron'dan korunmak için sadece hatırlatma dozu kampanyalarına odaklanmanın yeterli olmayacağını vurguluyor ve başka önlemlerin de gerekeceğine dikkat çekiyor.
Omicron ne kadar yayılmış durumda?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, 15 Aralık Salı günü yaptığı bir açıklamada, Omicron'un şimdiye kadar hiç görülmemiş bir hızla ilerlediğini tekrarladı ve 77 ülkede Omicron'a rastlandığını da duyurdu. Ancak DSÖ Başkanı'na göre, Omicron muhtemelen çok daha fazla ülkede var, ancak henüz varlığı bilinmiyor. Güney Afrika ile İngiltere’deki yeni vakalarda artan sayıda Omicron varyantı tespit edildiği belirtiliyor. Freiburg Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Christoph Neumann-Haefelin'e göre en geç Ocak 2022 ortası Almanya'daki baskın varyant Omicron olacak ve vaka sayıları hızla artacak.
Virüsün çoğalma hızına yönelik bilgiler nasıl?
Omicron vakalarının arttığı İngiltere'de yeni vaka sayıları her iki üç günde ikiye katlanıyor, hatta belki daha da hızlı. İngiliz uzmanların hesaplamalarına göre Aralık-Nisan arasındaki zaman diliminde ülkede günlük vaka sayısı 400-700 bin arasında olabilir ve 20-34 milyon kişiye bulaşabilir. Avrupa Birliği'nin sağlık kurumu olan Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) tahminlerine göre, 2022'nin ilk aylarında Avrupa'da Omicron varyantı hakim olacak. Berlin'deki Humbolt Üniversitesi Öğretim Üyesi ve virüsün yayılmasıyla ilgili model hesaplamaları uzmanlarından Dirk Borckmann da "Hatırlatma aşısını olmuşların yani toplumun dörtte birinin virüsü başkalarına bulaştırma oranı en azından bir süre için azalmış olacak" diyor. Ancak uzmana göre halkın geri kalan ve bir veya iki doz aşı olmuş kesimi için bulaşıcı olmayı sürdürecek, çünkü zamanla aşıların etkisi azalıyor.
Omicron hastalığın ağır seyretmesine neden oluyor mu?
Bu soruya henüz net bir cevap verilmesi zor görünüyor. İlk gözlemlere göre varyantın ilk tespit edildiği Güney Afrika'da Omicron vakaları hastalığı hafif geçirdi. Ancak uzmanlara göre hafif geçmesi virüsün kendisinden kaynaklanmıyor. Daha çok şimdiye kadar yakalanan kişi sayısının az ve görece genç olmasından kaynaklı. Dünya Sağlık Örgütü'nün kısa süre önce vardığı kanıya göre de enfeksiyon geçiren hasta profili değiştikçe Omicron varyantının etkileri de değişecektir. Örneğin Almanya gibi yaşlı nüfusun büyük olduğu ve aşılanma oranının da düşük olduğu ülkelerde Omicron dalgasıyla karşı karşıya kalınacak tablo başka olacaktır. DSÖ de Omicron ağır enfeksiyona neden olmasa da hızla artan vaka sayılarıyla hazırlıksız yakalanan sağlık sistemlerinin başa çıkmasının zor olabileceğine işaret ediyor.
Uzmanlar ne öneriyor?
Uzmanlara göre pandemi dalgasının düz seyretmesine çalışmak gerekiyor. DSÖ ve konunun uzmanlarının sloganı: Elinden gelen her şeyi yap, tutarlı şekilde yap ve iyi şekilde yap. DSÖ Başkanı Ghebreyesus'a göre aşılar ülkeleri pandemi krizinden çıkarmaya yetmeyecek. Korunma için maske, mesafe, havalandırma ve hijyen kuralları da şart. Pek çok uzmana göre de aşıların Omicron'a uygun hale getirilmesi gerekli. Almanya'da uzmanlar, farklı senaryolara hazırlanılması gerektiğini, hastanelere yatma vakalarındaki artış gibi kötü olasılıklara karşı önlem alınması gerekli.
