Esma Etirli -
Bağışlamış olduğunuz 1 ünite tam kan 3 bileşene ayrılır. Kan bileşenlerinin saklama koşulları ve kullanım alanları birbirinden farklıdır.
1
3
Bağışladığınız 1 ünite kan 3 farklı hastanın hayatını iyileştirmektedir. Peki, kan ve kan bileşenleri nerede kullanılmaktadır?
Yenidoğan bebekler: Yenidoğan bebeklerde akut ya da kronik kanama olması, kan uyuşmazlığında ya da kan bileşenlerinde yıkım olması söz konusu olduğunda kan ihtiyacı doğar.
Kan hastalıklarında: Genetik ya da sonradan edinilen kan hastalıklarına kan ve kan bileşenleri tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Kanın acil durumlar dışındaki en yaygın kullanımı rutin olarak kana gereksinim duyan hastalıklarında görülmektedir.
2
3
Anemi
Kansızlık olarak bilinen, çok çeşitli nedenlere bağlı olarak çıkan hastalıklar grubunun genel adıdır. Temel olarak sorun alyuvarlarda ve/veya alyuvarların içinde yer alan hemoglobinlerdedir.
Alyuvarlar ve hemoglobinin en önemli görevi oksijeni vücut içinde dokulara taşımak ve dokularda biriken karbondioksiti akciğerlere iletmektir. Kansızlığın şiddetine göre oksijenlenme bozulacağı için birçok rahatsızlık belirtisi ortaya çıkar.
• Çabuk yorulma
• Halsizlik
• Baş dönmesi, baş ağrısı, göz karaması, kulaklarda çınlama
• İştahsızlık
• Tırnakların kolayca kırılması, saç dökülmesi
• Sarılık
En sık görülen kansızlık türü demir eksikliği anemisidir. Demir hemoglobinin yapı taşıdır ve oksijeni tutmakla görevlidir. Demir vücuda alınmıyorsa, alındığı takdirde vücut tarafından değerlendirilemiyorsa ya da kanama söz konusu ise demir eksikliği tablosu ortaya çıkar.
Talasemi
Akdenize kıyısı olan ülkelerde daha sık görülen kalıtsal bir kan hastalığıdır. Hemoglobin zincirinin yapımından sorumlu 2 genden birinin ya da her ikisinin kusurlu olması Talasemi hastalığının oluşumuna neden olur. Genlerden biri kusurlu olan kişi sağlıklıdır ancak taşıyıcıdır. (Talasemi minör) Kusurlu gen yapısı çocuklarına aktarılır. Söz konusu genlerin ikisinde de kusur varsa bu kişiler hastadır. (Talasemi majör)
Talasemi majör çocuklarda;
• Gelişme geriliği,
• Diyabet,
• Kalp yetmezliği,
• Hepatit gibi birçok organ ve sistemi etkileyen hastalıkların eşlik ettiği kronik bir tablodur.
Hastalığın kesin tedavisi kemik iliği naklidir. Nakil dışında uygulanan tedavi hastanın yaşam süresinin ve yaşama kalitesini arttırmaya yöneliktir. Talasemili hastalar yaşamları boyunca kan ve kan bileşeni almak durumundadır.
3
3
Hemofili
Hemofili, önemsiz bir darbenin yarattığı sıyrıktan vücut dışına ya da içine kanamaya yol açabilen kalıtsal bir hastalıktır. Kalıtsal geçişte X cinsiyet kromozomundaki bir gen sorumludur.
Hastalığın sebebi, kanın pıhtılaşma mekanizmalarında rol alan, pıhtılaşma faktörü denilen plazma proteinlerinin eksikliğidir. İki tip hemofili vardır:
Hemofili B daha nadir görülür. Tedavi sürecinde eksik olan plazma proteini hastaya verilir. Hemofili A tedavisinde pıhtılaşma hücrelerinin yoğun olduğu kan bileşeni kullanılmaktadır.
Lösemi
Tam olarak bilinmeyen bir nedenle akyuvarların ani ve denetlenemez biçimde üremesiyle ortaya çıkan ve genel olarak kan kanseri diye bilinen bir grup hastalığın genel adıdır. Bütün kanserlerde olduğu gibi lösemide de kesin neden henüz saptanabilmiş değildir.
Hastalığın belirtileri;
• Kanama eğiliminde artış
• Ciltte morumsu lekeler
• Ateş
• Kansızlık
• Kanserli hücrelerin çeşitli dokuları istila etmelerine bağlı belirtiler
Hastalığın tanısı kan testleri ve kemik iliği biyopsisi ile mümkündür. Erken tanıda özellikle çocuklarda tedaviden olumlu sonuçlar alınabilmektedir. Tedavide kanser ilaçlarının yanı sıra kemik iliği nakli önemli yer tutmaktadır. Hastalara çoğunlukla kan ve kan bileşeni kullanılmaktadır.
Diğer : Kan fizyolojik yapısı itibariyle doku olmasının yanında diğer doku ve organlar arasında iletişim sağlamaktadır. Bu nedenle kullanım alanı oldukça geniştir. Yenidoğan ve kan hastalarının dışında kan ve kan bileşenlerinin kullanıldığı yerler:
o Diyaliz tedavisi
o Açık kalp ameliyatları (By-Pass)
o Ameliyatlar
o Yaralanmalar
o Doğumlar
o Organ nakilleri
o İç kanamalar