Kıymetli dostarım!

Bugünkü yazımda sizlere Sultan Abdülhamid dönemindeki eğitim yatırımlarının günümüzü nasıl şekillendirdiğinden bahsedeceğim.

Sultan II. Abdülhamid pek çok farklı konuda olduğu gibi eğitimle de yakından ilgilenen bir padişahtır. Yönetimde kaldığı süre içinde eğitimin her alanında yenilikler yaptığı bilinmektedir. Tabiri caizse eğitim köylere kadar Sultan Abdülhamid Hân döneminde girmiştir.

Sultan II. Abdülhamid dönemi Türk modernleşmesinin meyvelerini vermeye başladığı bir dönemdir. Türk modernleşmesinin askeri ihtiyaçlardan doğduğunu tespit edecek olursak, bu ihtiyaçların öncelikle mühendislik ve tıp eğitiminde askeriyenin, ordunun ihtiyaçları noktasında belirmesi bugünü de eğitim alanında büyük bir yansımayı beraberinde getirdi.

Tanzimat döneminden 1877 yılına kadar Osmanlı Devleti'nde sadece 9 idadi var iken Sultan II. Abdülhamid döneminden 1907 yılına kadar bu sayı 88’e çıkmıştır. Aynı şekilde 1877 yılına kadar 400 rüştiye var iken 1907 yılında bu sayı 458 olmuştur. Bunun yanında meslek okulları ve yüksek okullar da açılmıştır. Bu okullardan Mekteb-i Fünun-ı Maliye (1878), Hukuk Mektebi (1878), Sanayi-i Nefise Mektebi (1879), Dar-ül Ameliyat (1881), Ticaret Mektebi (1882), Hendese-i Mülkiye (1883), Mülkiye Baytar Mektebi (1887), Numune Bağı ve Aşı Ameliyat Mektebi (1887), Polis Dershanesi (1889) açılmıştır.

Sultan II. Abdülhamid Darülmuallim'in yani öğretmen yetiştiren okulların kurulmasını öngörüyor. Nizamname bugünkü eğitim teşkilatını, düzenini ve sistemini ortaya koyacak bir hazırlık yapıyor. Sultan II. Abdülhamid Han'ın bu nizamnamedeki şartları hayata geçirmesiyle kurulmuş olan eğitim teşkilatı bugün kullandığımız eğitim teşkilatının temelidir. Bu noktada eğitim iptidailer, rüştiyeler, idadiler ve sultaniler şeklinde yapılandırılıyor yani ilkokul, ortaokul, lise noktasında idadi ve sultanileri görüyoruz. Sultanileri bugün eğitim sistemimizde bulunan proje okulları gibi adlandırabiliriz.

Darülmuallimat yani kız öğretmen okulu da bu dönemde kuruluyor. Sultan Abdülhamid, kızların eğitimine ne kadar büyük önem verdiğini burada görüyoruz. Sadece İstanbul'da değil taşrada da Darülmuallimler kuruluyor

Sultan Abdülhamid zamanında mekteplere devlet tarafından mali yardım yapılması, mekteplerin giderlerinin karşılanması için vergi konulması, yeni mektepler yapılması ve bu mekteplere devlet tarafından öğretmen tayin edilmesi Dârülfünûn'un açılması gibi çalışmalar yoğunluk kazanmıştır. Eğitim çalışmaların özellikle Anadolu’ya yönelik yapılması eğitimde şuurlanmanın başladığının açık bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Yapılan bu çalışmaların neticesinde eğitim köylere kadar girmiştir. Öte yandan azınlık okullarına ve yabancı okullar kontrol altına alınmaya çalışılmış Bu mekteplere Türk öğretmenler tayin edilerek zararlı faaliyetlerinin en aza indirilmesine çalışılmıştır. Çünkü emperyalist devletler Osmanlı Devleti üzerindeki emellerini gerçekleştirmede ve uzun vadedeki planlarını uygulamada bu okulların faaliyetlerine çok güveniyorlardı. Sultan Abdülhamid’in yaptığı eğitim çalışmaları 1924'te kabul edilen "Tevhîd-i Tedrisat" kanunundan çok önce eğitimde atılan önemli bir temel kabul edilebilir.

Sultan II. Abdülhamid Han, modern eğitim sisteminin temelini atarak modern okulların kurulmasını ihya etmiş oldu. Cumhuriyeti ve cumhuriyetin eğitim sistemini kuranlar, II. Abdülhamid Han'ın açtığı okullarda yetişti.