Dini kitaplar olan Yeşaya, Daniel, Ezra ve Nehemya kitaplarında Yahudilerin Pars İmparatorluğu'ndaki yaşamı ve deneyimleri aktarılmıştır.
Ezra kitabında, Pars Krallarının Yahudilerin Kudüs'e dönmesine ve Tapınağın tekrar inşa edilmesine izin verdiği yazılıdır, "İsrail Tanrısı'nın buyruğu ve Pers kralları Koreş'in, Darius'un, Artahşasta'nın buyrukları uyarınca tapınağın yapımını bitirdiler."[1] Yahudi tarihi için önemli olan bu olay M.Ö. 6.yy'da gerçekleşti ve bu sırada İran'da köklü ve etkili bir Yahudi cemaati bulunmaktaydı.
V. Şalmaneser'in M.Ö. 722'de Kuzey İsrail Krallığını fethedip İsrailoğullarını (bkz. Kayıp On Kabile) Horasan'a esarete göndermesiyle başlayan Yahudi diyasporasından başlayarak, Yahudiler bugünkü İran topraklarında 2700 yıldan uzun süredir yaşamaktadır. Babilliler, M.Ö. 586'da Judea'daki Yahudileri sürgüne gönderdiler.
Antik İran'a göç eden Yahudiler kendi cemaatlerinin içinde yaşadılar. Antik Fars Yahudilerinin cemaatlerinin mekanı İran ile sınırlı olmayıp aynı zamanda Afganistan, Azerbaycan, Kuzeybatı Hindistan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan'dadır.
Bazı cemaatler diğer Yahudi cemaatlerinden soyutlanmışlardır, bu nedenle "Fars Yahudisi" deyimi, dilsel veya coğrafi birliği simgelemekte olup aynı tarihi paylaştıkları anlamına gelmemektedir. Pars İmparatorluğu'nun zirveye ulaştığı anda ülkedeki Yahudi nüfusunun tüm nüfusa oranının %20 olduğu düşünülmektedir.
Encyclopedia Britannica'ya göre: "İran Yahudileri geçmişlerini M.Ö. 6.yy'a, Babil Sürgününe dayandırır; Ermeniler gibi, etnisitelerini, dillerini ve dini kimliklerini korumuşlardır." Fakat, Kongre Kütüphanesi çalışmalarına göre, "Asırların geçmesiyle İran Yahudileri fiziksel, kültürel ve dilsel olarak gayri-Yahudi nüfusa kıyasla ayırt edilemez hale gelmiştir. Yahudilerin çoğu anadil olarak Farsçayı kullanmakta olup çok küçük bir grup Kürtçe konuşmaktadır.
Yine hoş bir İran yemeği "HOREŞ BADEMCAN"
MALZEMELER
1 kg kemiksiz kuzu eti (kol yada buttan 5 cm'lik parçalara kesilmiş)
2 küçük patlıcan
2+1/2 tatlı kaşığı tuz
100 gr (1/2 su bardağı) + 2 çorba kaşığı zeytinyağı
1 orta boy soğan (ince doğranmış)
2 büyük domates (kabukları soyulup, çekirdekleri ayıklanmış ve doğranmış)
2 çorba kaşığı domates salçası
3 çorba kaşığı limon suyu
1 çay kaşığı hindistancevizi rendesi
1 çay kaşığı karabiber 350 gr (1+3/4 su bardağı) su
HAZIRLANIŞI
Patlıcarnlan dilimleyip süzgece koyarak üstlerine 2 tatlı kaşığı tuz serptikten sonra, 30 dakika sularını salmalarını bekleyiniz. Patlıcan dilimlerini kurulayıp bir kenara bırakınız.
Büyük bir tavada, 2 çorba kaşığı zeytinyağı kızdırıp kuzu etlerini ara sıra çevirerek 5 dakika, etlerin her yanları hafifçe kızarana kadar, kavurunuz. Etleri kepçeyle tavadan alıp bir güvece koyunuz.
Soğanları tavaya koyup 5-6 dakika, renkleri hafifçe pembeleşene kadar kavurunuz. Domates, domates salçası, limon suyu, hindistancevizi rendesi vebiberi ekleyip ara sıra karıştırarak 6 dakika pişiriniz.
Ateşin altını açıp devamlı karıştırarak suyu ve kalan 1/2 tatlı kaşığı tuzu katınız. Sosu kaynayınca ateşten alarak etlerin üstüne dökünüz.
Önce fırınınızı orta sıcaklığa (180°C) getirip ısıtınız.
Tavayı çalkalayıp kurulayarak kalan 1/2 su bardağı zeytinyağı içine koyunuz. Yağı orta ateşte kızdırıp, patlıcanlardan 5-6 dilim koyarak her yanlarını 4 dakika kızartınız.
Bir delikli kepçeyle patlıcanları çıkarıp fazla yağlarını kağıt peçete üstünde süzdürünüz. Kalan patlıcanları da aynı biçimde (gerekirse biraz daha yağ katarak) kızartınız. Hepsi kızarınca patlıcanları güvece ekleyiniz.
Güveci fırına sürüp 1 saat, etler yumuşayıncaya kadar pişiriniz. Güveci fırından alıp yemeğinizi servis ediniz.
Not: Çok lezzetli bir kuzu güveci olan horeş bademcan, domates, patlıcan ve baharatla hazırlanmış bir İran yemeğidir; tereyağlı pilav üstünde servis edilir.