Farsçdan Türkçe'ye geçen abdest sözcüğü ile Yunancadan diğer dillere geçen vaptismos sözcüğü arasında büyük benzerlik vardır.
Vaftiz sözcüğu Grekçe kökenlidir ve 'suya batırma. daldırma' anlamı taşır. Dinsel açıdan taşıdığı anlam ise, kişinin eski günahlı yaşama ölmesi, yeni ve pak bir yaşama doğmasıdır. Yani suya batırılan kişi eski günahlı yaşamına ölür, çıktığında da pak ve aklanmış olarak doğar. Bu tamamen simgesel bir uygulamadır.
İsa'ya iman edip İncil'i Tanrı sözü olarak kabul eden kişi vaftiz olur. Vaftiz bunun ifade biçimdir. Bir anlamda diğer insanların önünde gerçekleşen vaftizle kişi, 'Yaşamımı İsa'ya adıyorum. Eski kötü yaşantımı bırakıp İsa'ya birlikte iman yaşamımı sürdürmek istiyorum. Bu kararımı sizlere paylaşıyorum' demek istemektedir.
Vaftiz uygulamasına rastlanılan inançlar
Yunam Mitolojisi'nde vaftiz törenlerine rastlanır. Bunun en popüler örneği Aşil'in vaftizidir. Öyküye göre topuğundan tutularak suya batırılan Aşil, topuğu hariç ölümsüz hale gelmiştir. Nihayetinde de topuğundan okla vurularak ölür.
Vaftizin İbrahimi dinlerdeki kökeni Museviliğe dayanmakla beraber, yaygın bir şekilde Hıristiyanlık ta uygulanır. Ayrıca Hristiyanlıktan ve Musevilikten türeme bazı küçük dinlerde ve bazı Hindu inanışlarında da vaftiz uygulaması vardır.
Hristiyanlıkta vaftiz
Birçok Hristiyan mezhebinde çocuklar küçük yaşta vaftiz edilirler ve vaftizden sonra çocuğa isim verilir. Bazı Hristiyan mezhebinde ise ancak bilinçli bir şekilde Mesih İsa'ya iman eden vaftiz edilir.
Hristiyanlar Mesih İsa'nın bir buyruğuna göre vaftiz törenini uygulamaktadırlar. İncil'in Matta Bölümüne göre (Matta 28:18-20) Mesih, dirilişinden sonra ve göğe alınmadan biraz önce şöyle dedi: 'Gökte ve yeryüzünde bütün yetki bana verildi. Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin; onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'un adıyla vaftiz edin; size buyurduğum her şeye uymayı onlara öğretin. İşte ben, dünyanın sonuna dek her an sizinle birlikteyim.'
Hristiyan inanışına göre vaftiz edilen kişi Mesih İsa ile birleşmek istediğini ifade eder. Mesih İsa öldü ve tekrar dirildi. O'na iman eden insanın eski günahlı hayatı ölür ve yeni kutsal bir hayat başlar. Vaftiz töreninde eski hayatın gömüldüğü ve yeni hayatın dirildiği simgesel bir anlamda gösteriliyor (bkn.: İncil, Romalılar 6:3-6).
İsa, Vaftizci Yahya (Yahya Peygamber) tarafından Ürdün nehrin de vaftiz edilmiştir (bkn. İncil, Matta 3:13-17). Aynı Vaftizci Yahya, İsa'nın ilerde sırf suyla değil Tanrı'nın Ruhu'yla vaftiz edeceğini bildirdi (İncil: Matta 3:11).
Yahya (Araüça: يحيى بن زكريا, İbranice: יוחנן המטביל, Latince: Ioannes Baptista, Yunanca: Ιωάννης ο Βαπτιστής) İsa nın çağdaşı Yahudi vaiz ve peygamber.Zekeriye 'nın oğludur.Hıristiyanlık ya Vaftizci Yahya olarak anılır ve aziz kabul edilir. Müslümanlar, Sabiler (Mandenistler) ve Bahailer tarafından peygamber kabul edilir. Bu durum Yeni Ahit 'teki Matta, Markos, Luka ve Yuhanna İncilleri ile Kur an'dave Bahai metinlerinde teyit edilir. M.S. 27 yılı civarında İsa'yı Şeria Nehri 'ndbvaftiz ettiğine inanılır.
Luca incili ne göre, İsa 'nın akrabasıdır. Zamanla İsa'nın kuzeni olduğu inanışı yaygınlaşmıştır. Sabiiler İsa'nın akrabası olduğuna inanmazlar. Yine Hristiyanlıkta İsa'nın müjdecisi kabul edilir ve Müjdeci Yahya ismi ile de anılır. Sabilik 'te Yihja Jahane olarak geçer ve en büyük peygamber olarak kabul edilir.
Matta, Yahya'yı şöyle anlatır:
Filistin Hükümdarı Hirodes Antipa 'ın kardeşinin karısı Herodias ile evlenmesini lanetlemiş ve evliliğin geçersiz olduğunu ilan etmiştir. Karısı Herodias'ın isteği üzerine Herod Antipas'ın emriyle kafası kesilerek idam edilmiştir. 24 Haziran Hıristiyanlıkta "Aziz Yahya Günü" olarak kutlanır.
Kur'an'da bahsi geçen ayetler
Zekeriya mabedde namaz kılarken melekler ona, “Allah sana, kendisinden gelen bir kelimeyi (İsa’yı) doğrulayıcı, efendi, nefsine hakim ve salihlerden bir peygamber olarak Yahya’yı müjdeler” diye seslendiler. (3, 39)
Zekeriya’yı, Yahya’yı, İsa yıı, İlyas’ı doğru yola erdirmiştik. Bunların hepsi salih kimselerden idi. (Allah şöyle dedi:) “Ey Zekeriyya! Haberin olsun ki biz sana Yahya adlı bir oğul müjdeliyoruz. Daha önce onun adını kimseye vermedik. (Yahya dünyaya gelip büyüyünce onu peygamber yaptık ve kendisine) “Ey Yahya kitaba sımsıkı sarıl” dedik. Biz ona daha çocuk iken hikmet ve katımızdan kalp yumuşaklığı ve ruh temizliği vermiştik. O, Allah’tan sakınan, anne babasına iyi davranan bir kimse idi. İsyancı bir zorba değildi. (19, 12-13-14)
Biz de onun duasını kabul ettik ve kendisine Yahya’yı bağışladık. Eşini de kendisi için, (doğurmaya) elverişli kıldık. Onlar gerçekten hayır işlerinde yarışırlar, (rahmetimizi) umarak ve (azabımızdan) korkarak bize dua ederlerdi. Onlar bize derin saygı duyan kimselerdi.