Kommagene Krallığı

Asur kaynaklarında Geç Hitit döneminde Kummuh olarak anılan Kommagene Büyük İskender'den sonra Selevkosların egemenliğinde kaldı. Bulunduğu bölgenin Toros Dağlarındaki çeşitli yolların kavşak noktası olması Kommagene Krallığı'na, Roma ve Part imparatorluklarının arasında stratejik bir konum kazandırıyordu. Kommagene Krallığı Milattan Önce yaklaşık 162'de, çökmekte olan Selevkos İmparatorluğu'ndan ayrılarak bağımsız bir devlet oldu. Samosata (Samsat) bu küçük krallığın başkentiydi. Partlara karşı Romalıların gücünden ustaca yararlanan Kommagene kralı I. Antiokhos döneminde (MÖ y. 69- MÖ y. 34) krallığın gücü doruğuna ulaştı. Antiokhos adını yaşatmak için Nemrut Dağı'nın tepesine anıtsal heykellerle süslü görkemli bir mezar tepesi yaptırdı. Ancak Kral I. Antiokhos, Romalı komutan Lucullus'a boyun eğmek zorunda kaldı.   

Kom, Kürtçe’de “topluluk” anlamındadır. “Gene” yabancıların farklı telaffuzundan ortaya çıkmış  “gel” olmalıdır. “Gel “ Kürtçe’de halk demektir. “gel”, “ı “ve “i” eklerine göre anlam kazanır. “geli” vadi anlamındadır, ancak burada “ı” harfi kullanılarak Kom-a gelı’yi “halk topluluğu” anlamında kullanmak daha doğru olur. Çünkü “i” ile biterse  “vadi topluluğu” gibi bir anlam çıkar. Oysa bu krallık bir vadiden çok daha büyük bir coğrafya da hüküm sürmüştür.
Kommagene Krallığı MS 17'de Roma'nın egemenliğine girene değin bağımsızlığını, istikrarsız bir biçimde de olsa sürdürdü. III. Antiokhos'un ölümünden sonra, bölge Tiberius zamanında Romalılar'ın eline geçti. 38-72 arasında bir canlanma dönemi yaşandıysa da, daha sonra, Vespasianus döneminde Kommagene Roma'nın Suriye Eyaleti'ne katıldı.

Bu hanedan mensuplari batıda Kilikya ve Kuzey'de Kapadokya bölgelerinde MÖ 290-MÖ 163 arasında Selevkoslar devleti için bir satrap olarak bulunmuşlar ve Partlilar hükümdarları ve İskitler ile yakın akrabalık bağları olduğunu ileri sürmüşlerdi. Selevkoslar devleti çözülmeye başladığında MÖ 163'te yöresel satrap olan Ptolemaios, Selevkoslar Kralı Antiokhos IV Epifane öldüğünde bağımsızlığı ilan edip Kommagene Krallığı'nı kurdu.

Bu krallık MÖ 163- MS.72 arasında, son dönemlerinde iki defa Roma İmparatorluğu tarafından ilhak edilerek Kommanege Krallığı olarak hüküm sürüdü. Bu krallardan I. Mitridat Kallinikos büyük propagandalarla Helenistik hanedanlarla bağlantısını ilan edip Helenistik Suriye'li prenses "Laodice VII Thea" ile evlendi. Böylece Commangene hanedanı hem Persler ve hem de Helenleri asıl kabul etmekteydi. Oğlu I. Antiokhos Theos isim yapmak için büyük yatırım ve uğraşlarla Nemrut Dağı tepesinde devasa büyük heykellerle süslü olan görkemli bir mezar tepesi yaptırdı.

Roma İmparatorluğu tarafından ilk defa ilhak edilip bağımsızlığı kaybetmesi MS 17'de III. Antiokhos'un ölümüyle bu krallığın Roma İmparatoru Tiberius tarafından imparatorluğa ilhak edilmesiyle oldu. MS 38'de Roma İmparatoru Caligula MS.17'de ölen kralın oğlu olan IV. Antiokhos'a Kommagene krallığını MS.38'de geri verdi ve Toroslar'da ıssız alanları da bu krallığa ekledi. Fakat MS 41'da bundan çayarak tekrar krallığı Roma'ya ilhak etti. Sonra Roma İmparatoru olan Claudius tekrar Commagene Krallığı'nı IV. Antiokhos'a geri verdi ama Kommagene Krallığı artık bağımsız değil bir teba devlet idi. MS 38-MS 71 arasında IV. Antiokhos ve karısı "İotape" bu bağımlı Kommagene Krallığı'nda hüküm sürdüler. MS 72 Roma İmparatoru Vespasian bu krallığı ilga ederek topraklarını "Suriye" eyaletine bağladı.

Bunun yanı sıra aynı coğrafyada aryan aşiretleri tarafından şu krallıklar da kurulmuştur.

1- Gurgum. Maraş Bölgesinde Aryan boyu olan Lowiler tarafından kurulmuş olup başkenti Maraş’tı.
2- Kamannu. Lowiler tarafından kurulmuş olup, başkenti Malatya’dır.
3- Koe. Lowi / Lowiler tarafından Adana bölgesinde kurulmuş olup, başkenti Adana’ydı.
4- Xilakko. Adana’nın batısında Lowiler tarafından kurulan ve KİLİKYA olarak bilinen bu krallığın merkezi Pozantı’ydı.
5- Kargemış. Fırat’ın batı yakasında (Bilecik’in karşısı) önemli bir Lowi şehir devletiydi. Bugünkü adı Karkamış veya Barak’tır.
6- Tabal. Toroslarda yer alan bir Lowi krallığıdır. Adana, Niğde, Mersin ve Kayseri bölgelerini kapsayan coğrafyada kurulmuş olup, başkenti Niğde yakınlarındaki Tuwanna’dır.
OGÜNhaber