Mısır’da kölelikten kurtarılan antik İsrailli’lerin göç hikayesini anar. Pesah, Yahudi takvimindekiNisan ayının 15. başlar, bu tarih Kuzey Yarım Küre’de bahara denk gelir ve bayram 7 veya 8 gün kutlanır. Yahudi bayramları arasında en çok kutlanan bayramlardan biridir.
Göç anlatısında, kutsal kitap, Tanrı’nın; on belayı Mısırlılar’ın üzerine musallat ederek, İsrail Çocuklarını kölelikten kurtarılmasına yardım ettiğini belirtir. On belanın sonuncusu, her evde ilk doğan çocuğun ölmesi olduğundan, İsrailli’lerden evlerini kuzu kanıyla işaretlemeleri istendi.
Böylece, bu son bela onların evlerine dokunmadan üzerlerinden geçecekti. Belalarla başlayan bu hikaye ve göç, hamursuz bayramının kökenini oluşturdu. Bayramın adının tam olarak nereden geldiği üzerine tartışmalar olmasına rağmen genelde inanılan hikaye; Firavun İsrailliler’i özgür bıraktığında, İsrailliler, ekmek hamurunun mayalanmasını beklemeden terk ettikleridir. Bunu anmak adına, Hamursuz Bayramı boyunca mayasız ekmek yenir.
Bayram bu nedenle “Mayasız ekmek yeme Festivali” olarak adlandırılır Matza (düz mayasız ekmek) hamursuz bayramının sembolüdür.
Şavuot ve Sukot’la birlikte, Hamursuz Bayramı, üç hac festivalinden (Şaloş Regalim) biridir. Bu üç bayramda bütün Yahudi topluluğu tarihi bir şekilde Kudüs’teki tapınağa haccettiler.Samiriler, halen Gerizim Dağı’nda bu hac ibadetlerini gerçekleştirir ama sadece erkekler toplu ibadetlere katılır.
Hamursuz Bayramı (Pesah), genelde Gregoryen takviminin mart ya da nisanına denk gelen, Nisan ayının 15. gününde başlar. Tevrat’a göre Nisan, Yahudi takvimindeki festival yılının ilk ayıdır . Nisan’ın 14. günü kuzey ilkbaharı ekinoksundan sonraki, dolunaylı bir geceyle başlar, bu nedenle, Pesah bir ilkbahar festivalidir. Pesah’ın bahardan önce başlamamasına emin olmak için, antik İsrail’de, arpaların olgunlaşması baharın başladığını anlamak için bir test olarak görülmüştür[3]. Böylece, arpalar olgunlaşmadıysa, bahar daha yakın değildi ve araya ilave edilen Adar II ayıyla, Nisan başlatılmazdı. Bu ayarlama, 4. yüzyıl itibariyle matematiksel olarak yapılıyor.
Mayalı yiyeceklerin aranması ve yakılması.
Geleneksel olarak, Hamursuz Bayram’ından önceki gece, arta kalan Hametz’leri temizlemek için arama yaparlar. Bunu yaparken, (Al biyur chametz , “mayalılardan arınırken”) duası okunur, ve bir ya da birkaç kişi oda oda kontrol ederek, hiçbir köşede Hametz parçasının arta kalmadığına emin olurlar.
Bu aramayı, ışıkları söndürerek, mum ışığıyla, kuş tüyü ve tahta kaşıkla yapmak bir gelenektir. Mum ışığı köşeleri, gölge düşmeden daha etkili bir şekilde aydınlattığı için; tüyün köşedeki bütün kırıntıları almasından dolayı, ve tahta kaşığında Hametz’leri topladıktan sonra yakılabilmesinden dolayı bu gereçler kullanılır.
14 Nisan sabahında, evde arta kalan bütün mayalı yiyecekler ve aramada bulunan bütün artıklar yakılır (srayfat chametz .) Evin lideri evde hiç Hametz kalmadığını, kalanların da toz kadar az olduğunu (biyur chametz) belirtir tekrar. Bayram esnasında evde bulunan Hametz, olabildiğince hızlı yakılmalıdır.
Tevrat’ın, Hamursuz Bayram’ında Hametz tüketmeyi yasaklaması nedeniyle, bazı aileler, sadece Hamursuz Bayramı’nda kullanmak amaçlı farklı tabak, çatal, bıçak ve bardak setlerine sahiptir ve bu farklı gereçlere daha önce hiç Hametz bulaşmamıştır. Hametz’in bulaşmış olduğu mutfak gereçleri kaynar suda yıkanır ve yıl boyunca tekrar kullanılmaz.
Hamursuz Bayramı’nın Sederi sabahında, evin ilk doğan erkek çocuğu oruç tutar (Ta'anit Bkhorot ilk doğan orucu) ve bu oruç İbrani ilk doğanlarının hayatta kalmasını anar. Göç’e (Göç 12:29) göre, Tanrı Mısır’lı ilk doğan erkek çocukların hayatlarına son verirken, İbrani çocukları korudu. Buna rağmen, bir gelenek olarak sinagoglar, sabah ibadetinden sonra, Siyum töreni yapar. Tören yemeği yenilir ve ilk doğan orucunun zorunluluğu iptal edilir.
1.Kadeish – Kiduş duasının okunması ve ilk bardaktaki şarabın içilmesi.
2.Urchatz – Ellerin dua okunmadan yıkanması.
3.Karpo – Karpas’ın (kereviz veya maydanoz) suya banılması.
4.Yachatz – Matza’nın kırılması; büyük parça (afikoman) sonra Tzafun adı verilen ritüel esnasında yenilir.
5.Maggid – Göç hikayesinin anlatılması, “dört soru” nun okunması ve ikinci şarabın içilmesi.
6.Rachtzah – Ellerin ikinci defa yıkanması- dua okuyarak.
7.Motzi – Ekmek ürünleri yemeden önce yapılan geleneksel dua.
8.Matzo – Matza yemeden önceki dua.
9.Maror – Maror’un yenilmesi.
10.Koreich – Matza ve Maror’dan yapılmış sandviçin yenilmesi.
11.Shulchan oreich – Masayı hazırlama – bayram yemeğinin servis edilmesi.
12- Tzafun – Afikoman’ın yenilmesi.
13- Bareich– Yemekten sonraki dua ve üçüncü şarabın içilmesi.
14- Hallel – Hallel’in okunması, geleneksel olarak festivallerde okunur; dördüncü şarabın içilmesi.
15- Nirtzah – son
Bu 15 kısım, Kudüs’teki Tapınakta izlenen 15 kısımla paraleldir.
Seder, masadaki çocukların ilgisini artırmak için; sorular, cevaplar ve olağandışı aktivitelerle doldurulur. Ayrıca çocuklar göç hakkında sorular sorduklarında fındık ve şekerlemelerle ödüllendirilir. Şarkılar ve tartışmalarla geçer bayram Sederleri.
Evlerin sekiz gün boyunca mayalı yiyeceklerden arındırılmış olması nedeniyle, Yahudi ev sakinleri, Hamursuz Bayramı haftası boyunca farklı yemekler yer.
Bunların bazıları:
•Matzah Brei – Yumurta ve yağla yumuşatılmış, kızarmış matza. Tuzlu veya tatlı servis yapılır.
•Matzo Gevreği – Suda kaynatılmış matza yemeği. Genelde süt ve yağ ile servis edilir.
•Matzo Kugel - Erişte yerine Matza ile yapılan, Kugel adı verilen yemek.
•Haroset – Şarap içinde doğranmış fındık ve elmalar.
•Chrain – Yaban turpu ve pancar çeşnisi
•Balık – Pişirilerek ya da çekilmiş balık parçalarıyla yapılmış balık yemekleri.
•Matza ile yapılmış minik yuvarlak köftelerin içinde olduğu tavuk çorbası.
•Üzümlü ya da safranlı pilav. Sefarad ve Mizrahi Yahudiler, pilavı, Hamursuz Bayramı’nın önemli bir parçası olarak görürler. Hasidik ve Aşkenaz Yahudiler, gelenek (minhag) olduğu için pilav yemezler.